De Omgevingswet stelt gemeenten, provincies en waterschappen in staat om ruimtelijke plannen en regels digitaal vast te leggen en te publiceren. Hiervoor wordt nieuwe plansoftware ontwikkeld, in samenwerking met het Serviceteam Rijk (STR), KOOP en Knowledge Values. Een belangrijk aandachtspunt in dit project is parallel wijzigen, oftewel het gelijktijdig doorvoeren van wijzigen in plannen en regelingen.

Context en uitdaging

Nadat de stuurgroep omgevingsrecht in september 2024 groen licht gaf voor de verdere ontwikkeling van de plansoftware voor de Omgevingsregeling, is achter de schermen hard gewerkt aan de basisfunctionaliteiten. Het datamodel werd eerder ontworpen, waarna in 2025 de voorkant van de software  - de schermen waarmee juristen en regisseurs werken - technisch gereedkwam voor testen door KOOP.

Tijdens dit proces werd duidelijk dat de behoefte aan het bijhouden van wijzigingen (track changes) van essentieel belang is, juist omdat de Omgevingswet voorziet in situaties waarin meerdere partijen tegelijk aanpassingen willen doen.

Traditioneel werden wijzigingen in bestemmingsplannen of verordeningen sequentieel verwerkt: de ene wijziging moest afgerond zijn voordat de volgende kon worden doorgevoerd. Dit zorgde voor lange doorlooptijden en beperkte flexibiliteit.

Wat is parallel wijzigen?

Parallel wijzigen betekent dat meerdere bestuurslagen - gemeente, provincie, waterschap en Rijk -  tegelijkertijd aanpassingen kunnen doen in dezelfde regeling of hetzelfde plan. In het kader van de Omgevingswet en de plansoftware houdt dit in dat bijvoorbeeld een gemeente, een provincie en het Rijk gelijktijdig aanpassingen kunnen doen, zonder dat één bevoegd gezag moet wachten tot de ander klaar is.

De plansoftware faciliteer dit proces met:

1. Track changes en versiebeheer: alle wijzigingen zijn zichtbaar en herleidbaar, inclusief auteur en tijdstip.

2. Samenloopbeheer: conflicten, bijvoorbeeld overlappende plangebieden, worden gesignaleerd en kunnen in overleg worden opgelost.

3. Consolidatie: de parallel ingevoerde wijzigingen worden samengevoegd tot één officiële regeling die via het DSO wordt gepubliceerd.

‍

Praktijkvoorbeeld parallel wijzigen

Een gemeente wil haar omgevingsplan aanpassen om nieuwe woningbouwlocaties toe te voegen. Tegelijkertijd voert de provincie wijzigingen door om beschermingsregels voor natuurgebieden aan te scherpen. In de plansoftware worden beide wijzigingen parallel ingevoerd.

1. De software signaleert dat de woningbouwlocatie (gemeente) deels overlapt met een aangewezen natuurgebied (provincie).

2. Na besluitvorming wordt de geconsolideerde versie gepubliceerd, waarin zowel de woningbouwmogelijkheden als de natuurregels correct zijn verwerkt.

‍

Zo zorgt parallel wijzigen ervoor dat overheden niet op elkaar hoeven te wachten, efficiënt samenwerken en gelijktijdig de juridische betrouwbaarheid behouden.

‍

Conclusie

Parallel wijzigen is een belangrijke functie binnen de plansoftware voor de Omgevingswet. Het stelt verschillende bestuurslagen in staat om samen, gelijktijdig en transparant wijzigingen door te voeren, zonder dat de juridische betrouwbaarheid van de regeling in gevaar komt. Daarmee wordt de belofte van het DSO (actuele en toegankelijke regelgeving voor iedereen) daadwerkelijk waargemaakt.

Parallel wijzigen is niet alleen een technische functionaliteit, maar een kernvoorwaarde voor het slagen van de Omgevingswet. Dankzij de gezamenlijke inzet van STR, KOOP en Knowledge Values krijgt parallel wijzigen vorm in de praktijk. De eerst pilot-resultaten laten zien dat gebruikers straks sneller, transparanter en efficiënter met plannen en regels kunnen werken, terwijl de juridische betrouwbaarheid volledig behouden blijft.

‍